Maślan sodu to jedno z najczęściej rekomendowanych wsparć w zaburzeniach pracy jelit. Dzięki swoim właściwościom przeciwzapalnym i regeneracyjnym jest cennym elementem dietoterapii. Jak dokładnie powstaje maślan sodu, ile go naturalnie produkuje nasz organizm i dlaczego jest bezpieczny w stosowaniu? Sprawdź, komu szczególnie zaleca się jego suplementację.
Funkcjonowanie jelit ma kluczowe znaczenie dla zdrowia całego organizmu. Zaburzenia mikrobioty jelitowej, zespół jelita drażliwego (IBS) czy zapalne choroby jelit (IBD) są coraz częściej spotykanymi problemami zdrowotnymi. Jednym z rozwiązań wspierających zdrowie jelit jest suplementacja maślanem sodu – krótkołańcuchowym kwasem tłuszczowym (SCFA), który odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu integralności bariery jelitowej oraz w regulacji procesów zapalnych.
Jak powstaje maślan sodu?
Maślan sodu to sól sodowa kwasu masłowego (kwasu butanowego zawierającego 4 atomy węgla w cząsteczce), jednego z najważniejszych krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (SCFA). Naturalnie, kwas masłowy produkowany jest przez bakterie jelitowe, szczególnie szczepy z rodzaju Clostridium spp., Eubacterium spp., Fusobacterium spp., Butyrivibrio spp., w procesie fermentacji włókien pokarmowych, takich jak oporne skrobie oraz błonnik.
Proces produkcji maślanu w jelitach zależy przede wszystkim od jakości diety oraz różnorodności mikrobioty jelitowej. W badaniach wykazano, że około 5-15 g krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, w tym maślanu, powstaje każdego dnia w jelitach osoby dorosłej z niestrawionych włókien pokarmowych, czyli błonnika.[1] Maślan jest wchłaniany przez komórki nabłonka jelitowego, gdzie pełni szereg istotnych funkcji.
W formie suplementu maślan sodu jest produkowany syntetycznie w postaci soli sodowej. Jednakże czysty maślan sodu wchłania się szybko w przewodzie pokarmowym, co uniemożliwia jego docieranie do jelita grubego – czyli tam, gdzie jest najbardziej potrzebny. W celu suplementacji maślanu sodu w jelicie grubym należy stosować maślan sodu w najlepiej opatentowanej formule, która zapewnia równomierne i stopniowe uwalnianie maślanu sodu w przewodzie pokarmowym. Dzięki temu możliwe jest wsparcie procesów regeneracyjnych w stanach, gdy endogenna produkcja maślanu jest niewystarczająca.
Dlaczego maślan sodu jest bezpieczny?
Maślan sodu, zarówno produkowany endogennie, jak i podawany zewnętrznie w formie żywności specjalnego przeznaczenia medycznego, jest bezpieczny w stosowaniu, także w wyższych dawkach (w badaniach stosowano doustnie 1,5 g dziennie maślanu sodu MSB® zawartego w Intesta® udowadniając jego korzystne oddziaływanie na organizm [9]). Maślan sodu działa głównie lokalnie w jelitach, gdzie stymuluje odnowę nabłonka, wspiera funkcję bariery jelitowej oraz hamuje procesy zapalne. Jego korzystne właściwości zostały szeroko potwierdzone w badaniach naukowych, zarówno na zwierzętach, jak i u ludzi. [2,3].
Mechanizm działania maślanu sodu jest dobrze poznany, co dodatkowo przemawia za jego bezpieczeństwem. Po pierwsze, działa on jako preferencyjne źródło energii dla kolonocytów, co wspiera prawidłowe funkcjonowanie nabłonka jelitowego. Po drugie, wykazuje właściwości przeciwzapalne, modulując produkcję cytokin prozapalnych, takich jak TNF-α i IL-1β. Badania pokazują, że maślan może również wspierać różnicowanie komórek nabłonka, co przyczynia się do szybszej regeneracji błony śluzowej w jelitach [4,].
Maślan sodu jest również stosunkowo dobrze tolerowany – dotychczasowe badania kliniczne nie wskazują na istotne działania niepożądane przy stosowaniu go zgodnie z zaleceniami. U niektórych pacjentów mogą wystąpić łagodne dolegliwości gastryczne (np. wzdęcia), które zazwyczaj mijają po kilku dniach suplementacji.
Do grup, które szczególnie mogą skorzystać z suplementacji maślanem sodu, należą:
- Osoby z nieswoistymi zapalnymi chorobami jelit (IBD), takimi jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego.[5,7] Maślan może wspierać gojenie zmian zapalnych oraz zmniejszać objawy choroby.
- Pacjenci z zespołem jelita drażliwego (IBS), u których suplementacja maślanem może łagodzić bóle brzucha i normalizować wypróżnienia.[2]
- Osoby z problemami metabolicznymi – maślan sodu może poprawiać metabolizm energetyczny w jelitach, co sprzyja lepszemu wchłanianiu składników odżywczych, poprzez stymulację proliferacji komórek nabłonka jelitowego i zwiększenie powierzchni wchłaniania. [1]
- Osoby po antybiotykoterapii, u których doszło do zaburzeń mikrobioty jelitowej i ograniczonej produkcji SCFA, w tym maślanu.[2]
- Pacjenci onkologiczni po chemio- lub radioterapii, u których dochodzi do uszkodzeń nabłonka jelitowego. Maślan może wspomagać procesy regeneracyjne.[5]
- Osoby z ryzykiem nowotworów jelita grubego – badania sugerują, że maślan sodu może mieć działanie chemoprewencyjne, zmniejszając ryzyko rozwoju nowotworów jelita grubego poprzez modulację apoptozy i cyklu komórkowego w komórkach jelitowych.[7]
- Dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu – niektóre badania sugerują, że maślan może poprawiać stan zdrowia jelit i wpływać na zachowania behawioralne w tej grupie.
Podsumowanie
Maślan sodu jest bezpiecznym i skutecznym wsparciem w terapii chorób jelitowych. Jego właściwości przeciwzapalne i regeneracyjne sprawiają, że może on znacząco wspierać pacjentów cierpiących na choroby zapalne jelit, IBS oraz inne zaburzenia związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem bariery jelitowej. Suplementacja maślanem sodu, szczególnie w przypadku osób z ograniczoną produkcją endogennego maślanu, powinna być rozważana jako element kompleksowej strategii dietoterapeutycznej.[6] Dzięki swojemu bezpiecznemu profilowi, maślan sodu staje się coraz bardziej popularnym środkiem wspomagającym zdrowie jelit.
Biblografia:
- Banasiewicz T., Borycka-Kiciak K., Dobrowolska-Zachwieja A., Friediger J., Kiciak A., Krokowicz P., … & Zabielski R. (2010). Kliniczne aspekty zastosowania kwasu masłowego w postępowaniu dietetycznym w chorobach jelit. Przegląd Gastroenterologiczny, 5, 329-334.
- Drzymała-Czyż S., Banasiewicz T., Biczysko M., Walkowiak J. (2011). Maślany w nieswoistych zapaleniach jelit. Family Medicine & Primary Care Review, (2), 305-307.
- Kaźmierczak-Siedlecka K, Marano L, Merola E, Roviello F, Połom K.Front, Sodium butyrate in both prevention and supportive treatment of colorectal cancer, Microbiol. 2022 Oct 26;12:1023806. doi: 10.3389/fcimb.2022.1023806. eCollection 2022.
- Kotunia A., Pietrzak P., Guilloteau P., Zabielski R. (2010). Kwas masłowy w przewodzie pokarmowym. Przegląd Gastroenterologiczny, 5, 117-122.
- Kuczyńska B., Wasilewska A., Biczysko M., Banasiewicz T., Drews M. (2011). Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe – mechanizmy działania, potencjalne zastosowania kliniczne oraz zalecenia dietetyczne. Nowiny Lekarskie, 80(4), 299-304.
- Radwan K., Radwan P. (2021). Rola kwasu masłowego w patogenezie i leczeniu chorób jelit. Medycyna Faktów, 14(3) (52), 250-257.
- Roediger WEW. Role of anaerobic bacteria in the metabolic welfare of the colonic mucosa in man. Gut 1980; 21: 793-8.
- Panufnik P. et al.: Effect of Butyrate on GI signs, SIBO, and Diabetes Control—Randomized, Placebo-Controlled Study in Patients with Type 2 Diabetes. Diabetes 2024;73(Supplement_1):610-P. 10.2337/db24-610-P.